Sporcunun en önemli motorik özelliklerinden birisi olan sürat değişik biçimlerde tanımlanabilir.
Sürat, “sporcunun kendisini en yüksek hızda bir yerden bir yere hareket ettirebilme yeteneği” ya da “hareketlerin mümkün olduğu kadar yüksek bir hızla uygulanması yeteneği” olarak tanımlanabilir.
Sürat, sadece vücudu bir yerden bir yere hareket ettirmekten oluşmaz. Diğer bir deyişle tüm vücudun ya da vücut bölümlerinin bir hareketi uygularken oluşturduğu hız olarak, kısaca “vücudu ya da bir bölümü yüksek hızda hareket ettirebilme” şeklinde de tanımlanır. Örneğin, bir boksörün yumruk atmadaki sürati, voleybolda smaç yaparken kolun sürati gibi.
Fizik açısından ise, sürat = yol/zaman formülüyle tanımlanabilir.
Sürat kavramı temelde iki bölüme ayrılır.
· Devirli spordaki sürat: burada hareket frekansı, yani adım frekansı ve adım uzunluğu önemli rol oynar. Örneğin koşular gibi.
· Devirsiz spordaki sürat: bu spor dallarına ise sportif oyunları örnek gösterebilir. Hareketin uygulamasında; başlangıç uygulanış ve bitiriş bölümleri vardır.
Şimdi oldukça kombine olan sürat kavramı fizyolojik ve antrenman bilimi açısından sınıflandırılacaktır.
A- Fizyolojik Açıdan Sürat
· Algılama sürati
· Reaksiyon sürati
· Hareket sürati
Buda;
· İvmenin hızı
· Ortalama hız
· Maksimum hız
B- Antrenman bilimi açısından sürat
Sınıflandırmaya göre;
· Reaksiyon Sürati
· Bireysel hareketin hızı
· Hareketin frekansı
· Hareketi devam ettirebilme yeteneği Yukarıda yapmış olduğumuz sınıflandırmalardaki sürat kavramlarını da aşağıdaki biçimde açıklayabiliriz.
Hareket Sürati: Sporcunun ilk hareketi ile bitiş hareketi arasındaki geçen süredir. Örneğin, 100 m koşuda ilk çıkış ile bitiş çizgisinin arasındaki süredir.
İvmeleme Sürati: Süratte meydana gelen değişimdir. İvmeleme hızı, ilk hız ile son hız farkının zamana bölümüdür.
Ortalama Sürat: Ortalama sürat, hareketin zamanına ve mesafesine göre değişir. Hareket süratinin hesaplanarak koşulan metreye bölünmesiyle elde edilir.
Maksimum Sürat: İvmelenme sürati ile elde edilen en büyük hızdır. Bir sporcunun sürati, reaksiyona, ivmeleme, ortalama ve maksimum hıza bağlıdır.
Algılama Sürati: Algılama sürati ile vücudun pozisyonu ve uygun rotasyon hareketler düzenlenir. Algılama sürati hareketlerin daha hızlı
yerine getirilmesini sağlar.
Reaksiyon Sürati: Bir hareketi yapmak için çok süratli bir şekilde tepki gösterme yeteneğidir.
· Basit reaksiyon: Merkezi sinir sisteminin değerlendirilmesi daha hızlı olur.
· Kombine reaksiyon: Merkezi sinir sisteminin cevap süresi uzundur.
Bireysel Hareketin Sürati: Vücut bölümlerinin ortaya koyduğu hareket hızıdır (boksörün kol sürati vb.). Devirsiz sporlarda görülür.
Sprint Sürati: Sporcunun yaklaşık 30 m kadar oluşturduğu süreye denir. 4-5 saniyede 28,5m arasında maksimal sürate erişir.
Süratte Devamlılık: Sporcunun süratini uzun süre devam ettirebilme yeteneğidir.
Aksiyon Sürati: Hareketin uygulanmasında ortaya konan işin süratidir. SÜRAT ÖZELLİĞİNİN BAZI ANATOMİK VE FİZYOLOJİK TEMELLERİ
Sürati etkileyen birçok etken vardır. Bu etkenlerden bazıları aşağıdaki biçimde özetlenmeye çalışılmıştır.
· Bir kasın kasılma sürati kas liflerinin ipine bağlıdır. Beyaz kas liflerine sahip olan sporcular daha süratli bir kas yapısına sahiptirler. Doğuştan sprinter olanlarda bu kas yapısı özelliği açıkça görülür.
· Kasların maksimal kuvvetli ve koordinasyon yeteneği sürat özelliği üzerinde olumlu etki yapar. Yüksek maksimal kuvvet, hareket hızını ve dolayısıyla adım sayısını artırır.
· İyi bir maksimal kuvvete sahip olanlarda ATP-CP rezervi daha fazladır. Aynı zamanda enzim aktivitesinin yükseltilmesi kasların kasılma süratini arttırır.
· Sinir-kas iş birliği ve düzeltilmesi sürati arttırır.
· Inta-İntermüsküler (Kas içi-Kaslar arası) koordinasyon yeteneği, sürati arttırır.
· İyi bir hareketlilik (esneklik) kaslara geniş hareket açısı sağlar, daha iyi sürat temin eder.
· 3-4 sürat antrenmanı ile ATP’de % 30 oranında artış görülür. Kimyasal reaksiyonları oluşturan enzim-katalizörlerde, CP’de ise %36 oranında artış görülür.
· Sürat Sinir-kas sisteminin koordinasyonuna önemli derecede bağlıdır. Maksimal mücadele gücü sürati olumlu yönden etkiler.
· Sürat çalışmaları, % 100 güçle yapılan çalışmalardır. Bir insan gücünün % 20 gibi oranıyla günlük yaşam sağlanır. % 40-50 oranı, yaşamı aktif hale getirir. % 70-75 sporcu gücünü kullanır. Geri kalan ise rezervdir.
· Kasların iyi ısınması % 20 oranında kasılma süratini olumlu etkiler.
· Aşırı yorgunlukta maksimal hıza erişilmez. Merkezi sinir sisteminin işlevini istenildiği biçimde yapamayacağından sürat için gerekli olan yüksek koordinasyon yeteneği düşer.
Sürat çalışmalarında tam dinlenme
kullanılır. Genellikte sürat çalışmalarının antrenmanın ilk bölümlerinde uygulanması gerekmektedir
